Het is waarschijnlijk, samen met peper, de bekendste smaakmaker uit de keuken. Dit goed in water oplosbare witte kristalachtige, vierkantige strooisel geeft wat extra diepgang aan de smaak van veel gerechten.

Natriumchloride of NaCI is de wetenschappelijke naam voor zout en is 1 van de 5 smaken die we kunnen herkennen in onze mond. De andere vier zijn umani, bitter, zoet en zuur. In den beginne werd zout vooral als betaalmiddel gebruikt waardoor er ware zoutoorlogen ontstonden evenals een zoutmars.

Ons lichaam heeft zout nodig en bestaat dan ook voor een deel aan zout, denk maar eens aan de zoute smaak van onze tranen of zweet. Er zijn grof gezegd twee groepen waarin je zout kunt onderverdelen; Steenzout dat wordt gewonnen uit de onderaardse zoutlagen (in de aardbodem) en Zeezout dat ontstaat doordat de zon zeewater verdampt. Er zijn op dit moment heel veel soorten zout te vinden in de schappen van bijvoorbeeld de supermarkt, dus hebben wij er een aantal op een rijtje gezet.

Inhoudsopgave []

1. Tafelzout

Type zout: Steenzouten soms zeezout

Tafelzout is de meest bekende vorm van zout die we kennen. Deze zoutsoort is de meest zuivere vorm van zout omdat zo een beetje alle mineralen uit het keukenzout verwijderd zijn. Tafelzout komt over het algemeen uit zoutmijnen die zich onder de grond bevinden. Maar het kan ook zeezout bevatten.

Tafelzout wordt ook wel kookzout genoemd. Tafelzout wordt over het algemeen gewonnen door water in een laag met zout te pompen, hierdoor lost het zout op. Wat men dan heeft, noemt men pekel of Sole. Dit zoute water wordt vervolgens weggepompt en gezuiverd waardoor je een zeer zuiver zout krijgt.

2. Fijn en Grof Zeezout

Type zout: Zeezout

Het ontstaan van zeezout is zoals je het je misschien wel voorstelt. Zeewater blijft ergens achter, bijvoorbeeld in bekkens, vervolgens verdampt de zon het water en dan blijft het zeezout over. De Romeinen waren de eerste (voor zover bekend) die op deze manier zout wonnen. 

Er zijn een aantal landen die vooroplopen in het winnen van zout uit de zee, denk hierbij aan Denemarken, Hawaï, Frankrijk en Portugal. Het zout uit de zee smaakt anders dan gewoon tafelzout.

3. Steenzout

Type zout: Steenzout

Steenzout wordt ook wel klipzout of Haliet genoemd en wordt ook in Nederland gewonnen, en dan met name in Oost- en Noord-Nederland. Het bedrijf Akzo Nobel is groot geworden door het winnen van zout in Nederland.

Wanneer een bepaald zoutwateroppervlak droogvalt waardoor er in de volgende volgorde bepaalde stoffen ontstaan: 

  1. Kalk
  2. Gips
  3. Haliet 
  4. Kaliummagnesiumzout

Dit wordt ook een indampingscyclus genoemd. In Nederland zijn er 34 zoutkussens en zoutpijlers bekend. Deze ontstaan wanneer de indampingscyclus klaar is en het zout zich eerst horizontaal beweegt en vervolgens verticaal gaat, of stil blijft ‘liggen’.

4. Natriumarm Zout

Type zout: Zeezout en steenzout

Omdat we al heel veel zout binnenkrijgen via bijvoorbeeld voorverpakte maaltijden of brood, kiezen mensen er soms voor om voor een zout te kiezen dat natriumarm is. Voorbeelden hiervan zijn Jozo Bewust/Light en LoSalt. 

Bij natriumarm zout wordt een deel van het natrium vervangen door kalium. Het voordeel van kalium is dat het bloeddrukverlagend werkt en hierdoor dus gezonder is dan ‘gewoon’ keukenzout. Wel zal je even moeten wennen aan de smaak, want die wijkt enigszins af van gewoon zout.

5. Himalayazout

Type zout: Steenzout

Pakistan is de leverancier van het Himalayazout. Dit soort zout wordt gewonnen aan de voet van de Himalaya, of beter gezegd, het Himalayagebergte. Dit zout zou oeroud zijn, zeker 250.000.000 jaar, en is loepzuiver; het zou geen chemische bewerkingen hebben ondergaan.

De mineralen van dit kristalzout zijn organisch geworden, omdat Himalayazout een specifieke kristalstructuur heeft. Hierdoor kunnen onze lichaamscellen alles opnemen. Om deze reden wordt Himalayazout aangeprezen als een heel hoogwaardig levensmiddel. Je kunt Himalayazout kopen in zowel een grove als een fijne korrel. 

6. Kosher Zout

Type zout: Zeezout en steenzout

In Nederland is kosher, of koosjer zout bijna niet te koop, althans niet in de supermarkten. Je zou het eventueel kunnen vinden bij een toko, of een joodse buurtsuper. De reden dat dit type zout wordt aangeduid met de naam koosjer is niet omdat het zout zelf zo koosjer is, maar omdat de joden het gebruik(t)en om het bloed uit vlees te krijgen.

Verder bevat kosher zout geen extra toevoegingen als jodium of antiklontermiddel. Er is geen specifieke herkomst van het zout en is dan ook in vele soorten te verkrijgen. In Amerika is het heel normaal om kosher zout te gebruiken en je ziet het dan ook vaak verschijnen in Amerikaanse recepten waar zout in wordt gebruikt.

7. Fleur de Sel

Type zout: Zeezout

Het wordt ook wel de bloem van alle zout genoemd; Fleur de Sel, de duurste zoutsoort die er is. Je hebt deze zoutsoort in allerlei soorten zoals ook in een Keltische zeezout vorm. Het bijzondere aan dit type zout is dat het alleen op winderige en warme dagen wordt gewonnen door een houten schep over het wateroppervlak op zoutpannen te halen en hiermee het zout op te ‘scheppen’.

Ondanks dat het vooral aan de Franse, Spaanse en Afrikaanse kust wordt geproduceerd, komt het daar niet vandaan. India is het land waar Fleur de Sel vandaan komt. Aangezien het alleen wordt gewonnen in de zomermaanden en er maar ongeveer 100 kilo dan per dag kan worden gewonnen, is het Indiase Fleur de Sel het meest waardevolle en zeldzame Fleur de Sel van de wereld.

8. Zwart Hawaïaans Zout

Type zout: Zeezout

Op het eiland Molokai wordt uit de Grote Oceaan het zwarte Hawaïaanse zout gewonnen. Door verdamping door zonne-energie wordt het zout uit het water van de Grote Oceaan gehaald. De zwarte kleur die het zout heeft komt door de toevoeging van actieve, maar zuivere kool die zorgt voor een anti-toxische toevoeging en meehelpt aan de bevordering van de spijsvertering.

Het Zwarte Hawaïaanse zout is uitermate geschikt voor het gebruik bij schelp- en schaaldieren evenals bij witte vis. Omdat dit zout lichtelijk naar noten smaakt, past het ook goed bij gebraden en gegrilde gerechten. Het is wel aan te raden om dit zout na het bereiden van het voedsel toe te voegen om op die manier het visuele effect te maximaliseren.

9. Keltisch Zout

Type zout: Zeezout

Omdat Keltisch zout maar ongeveer 90% natriumchloride bevat wordt het daarmee de meest natriumarme zoutsoort ter wereld genoemd. Omdat kleimineralen zich vermengen met het Keltische zout, krijgt deze zoutsoort een grijsachtige tint. Gelukkig komt dit ten goede aan het mineraalgehalte van dit type zout.

Uit ondiepe zoutmoerassen wordt in Frankrijk Keltisch zout gewonnen. Keltisch zout dankt haar naam aan het feit dat de manier waarop het zout wordt gewonnen een 2000 jaar oud Keltisch proces is. 

Deze zoutsoort wordt handmatig gewonnen door Atlantisch oceaanwater door allerlei kanaalstelsels naar kleimoerassen te leiden die ondiep zijn. Het zure in de klei van de moerassen zorgt ervoor dat het water enigszins wordt geneutraliseerd en gezuiverd. Uiteindelijk wordt het zoute water opgevangen in een soort bassin. De zon doet de rest van het werk door het water te verdampen.

10. Grijs Zout

Type zout: Zeezout

Sel gris of grijs zout valt onder de noemer Keltisch zeezout en wordt gewonnen in de Guérandestreek in Bretagne (Frankrijk). De kleur dankt dit zout aan het contact dat het heeft met klei dat op de bodem van de zoutpannen ligt. Die klei bevatten mineralen die een zuiverende werking hebben.

Doordat het proces voor het winnen van het grijze zout helemaal via natuurlijke kanalen verloopt, kunnen we zeggen dat dit zout het minste vervuiling met zich meebrengt (qua winning). Het is zelfs vervuilingsvrij te noemen aangezien er geen chemicaliën aan te pas komen om het zout te zuiveren.

11. Zout met Jodium

Type zout: Zeezout en steenzout

Omdat ons lichaam zelf geen jodium aanmaakt, maar het wel nodig heeft, werd het vroeger enthousiast toegevoegd aan brood. Echter in 2009 werd er een nieuwe wet ingevoerd die het gebruik van jodium in brood beperkte. 

Er wordt door bakkers nog steeds bakkerszout gebruikt waaraan jodium is toegevoegd, maar er zijn er ook genoeg die bakkerszout gebruiken zonder jodium. Onder andere de zoutfabrikant JOZO is hierop ingesprongen door jodide aan hun tafelzout toe te voegen. Tegenwoordig bevat het meeste tafelzout jodium.

12. Alpenzout

Type zout: (Oostenrijks) Steenzout

In het hart van Salzakammerguts in de Oostenrijkse Alpen wordt het alpenzout gewonnen vanonder de massieve steenlagen. Zo een 250 miljoen jaar geleden is het zout daar ontstaan door geologische en klimatologische veranderingen. Deze veranderingen kwamen door het uitdrogen van een oeroude oceaan die daar toen lag.

Het Alpenzout, ofwel de bergkern, is een ware schat van de Salzkammerguts. Bergmannen winnen al vele duizenden jaren dit zout. Sinds de Bronstijd werd dit zout over verschillende handelsroutes naar bepaalde delen in Europa vervoerd en was dit roodbruine zout dan ook een hele waardevolle grondstof.

13. Boliviaans Rozenzout

Type zout: Steenzout

Ten westen van Bolivia, in de hooglanden van het Andesgebergte wordt het Boliviaanse rozenzout gewonnen. Omdat het Boliviaanse rozenzout onder een dikke laag gesteente van de vulkaan ligt, is het tegen milieu-invloeden beschermd.

Dit zout heeft zijn naam te danken aan het feit dat het enigszins lijkt op rozenkwarts stenen. Via de oude reisroutes door de laaglanden die de Inca’s namen, wordt het Boliviaans rozenzout nog steeds vervoerd. Het zout wordt met de hand uit de open mijnbouw geoogst.

14. Dode Zeezout

Type zout: Zeezout

Jordanië is de grootste leverancier van het zout uit de Dode Zee. Met een vochtpercentage van ongeveer twee procent en zonder kunstmatige toevoegingen is het een 100% natuurlijk product. 

Mede doordat de plaats waar dit zout wordt gewonnen uit een specifieke plek komt van de Dode Zee, waar er nagenoeg geen neerslag is, het gemiddeld 40 graden Celsius is en er geen smog of verontreinigingen zijn, is het loepzuiver. De Dode Zee ligt 400 meter onder de zeespiegel in een vallei en juist hierdoor zijn deze unieke omstandigheden van toepassing.

15. Duits Rookzout

Type zout: Zeezout

Al heet het Duits rookzout, wordt deze zoutsoort gewonnen in Kroatië, maar het zout wordt gerookt in het mooie Duitse Saksen. Een klein zeezoutfabriekje dat gelegen is aan de kust van Kroatië, midden in een natuurreservaat, levert het benodigde zout.

Een Duitse rookmeester gaat vervolgens aan de slag met het zout door het te roken. Dit roken gebeurt met zuivere beukenhoutschilfers waarbij de temperatuur niet boven 25 graden Celsius stijgt, ofwel door koud te roken. Hierdoor krijgt het rookzout een mooie karamelkleur en een unieke rooksmaak. Dit zout is dan ook uitermate geschikt voor bijvoorbeeld het kruiden van BBQ-vlees of een hartige stoofschotel.

16. Gomashio

Type zout: Zeezout

Dit zoete zoutmengsel is een combinatie van sesam en zout. Het wordt vaak gebruikt in Japan en met name om te gebruiken over sushi rijst.

Gomashio wordt dan ook wel Japans sesamzout genoemd. Dit wit en zwart sesamzaad in combinatie met zout is erg lekker bij bijvoorbeeld Oriëntaalse gerechten.

17. Groen Hawaï Zout

Type zout: Zeezout

Het eiland Molokai op Hawaï ligt aan de Grote Oceaan, en hier wordt het Hawaïaanse zout gewonnen. Molokai staat ook wel bekend als ‘het vriendelijke eiland’, hier wordt het zeewater in grote meren opgevangen.

Deze meren hebben natuurlijke zwarte lavastenen waarop het water door middel van zonne-energie verdampt. Het groene Hawaï zout dankt zijn kleur aan de toevoeging van groene bamboe extracten en mineraal extracten. Hierdoor krijgt het ook een aromatische smaak die goed te combineren is bij zeevruchten of Aziatische gerechten met rijst.

18. Rood Hawaï Zout

Type zout: Zeezout

Net zoals de rest van de soorten zout die van Hawaï komen, komt ook het rode Hawaï zout van het vriendelijke eiland Molokai in Hawaï (de Verenigde Staten). Het zout wordt op dezelfde manier gewonnen; door verdamping door zonne-energie op de zwarte lavastenen in natuurlijke meren.

De rode kleur van dit Hawaïaanse zout wordt veroorzaakt door de toevoeging van bepaalde mineralen die komen van een vulkanische bodem. IJzeroxide zorgt voor de rode kleur van dit type Hawaïaanse zout. Dit rode zout is goed te combineren met witte vis en/of zeevruchten, maar vanwege de milde smaak kun je het ook goed gebruiken in sauzen en soepen. Als je het visuele effect en de smaak van het zout wilt maximaliseren, breng het dan aan na het bakken of koken.

19. Inka Zonnezout

Type zout: Zeezout

Op grote hoogte, weg van alle vervuiling en smog, wordt het Inka Zonnezout gewonnen. En wel in Peru uit het Andes hooggebergte. Machu Picchu is dicht bij de bron van de winning van het Inka zout. Deze bron ligt op meer dan 3000 meter hoogte waar het zoute water in een tien cm diep bassin valt en het water door de zon verdampt.

Machu Picchu was voor het Incarijk zo ongeveer het hart van hun gebied. Dit oude volk van de Andes leefde in harmonie met de natuur en wonnen toen al dit zout, dat overigens nu nog op dezelfde manier wordt gewonnen als toen.

20. Italiaans Rookzout

Type zout: Zeezout

Vanuit de Middellandse Zee wordt natuurlijk zeezout gewonnen dat hierna wordt gerookt. Een meesterroker met heel veel ervaring rookt het zout in Zuid-Italië met pure beukenhoutsnippers. Dit roken gaat zo een vijf tot zes dagen door waardoor het zout een intense smaak en een intens aroma van rook krijgt. 

Omdat het proces van het roken en winnen van het zout een intense en tijdrovende zaak is, wordt er niet zoveel geproduceerd; ongeveer een paar honderd kilo per week. Door de rooksmaak kan dit zout goed worden gebruikt in vegetarische of veganistische gerechten.

21. Kala Namak

Type zout: Zeezout

Kala Namak wordt heel veel gebruikt in de Indiase keuken, zoals voor het verfijnen van gerechten met kip en rijst, chutneys of Raites. Maar ook veganisten zijn blij met dit type zout omdat het een ei-smaak heeft. Om Kala Namak te maken wordt er gebruik gemaakt van de zaden van de Terminalia Chebula boom. Deze zaden worden vermengd met het zout.

Dit zwartkleurige zout kan ook wel eens donkerrood gekleurd zijn, dat komt dan door het hoge gehalte aan ijzer. Dit type zout is namelijk rijk aan ijzer en watersulfide, wat het een ei-achtig aroma geeft, ofwel zwavelachtig.

22. Kalahari Woestijnzout

Type zout: Zeezout

In de Kalahariwoestijn in Zuid-Afrika wordt in een natuurlijk zoutmeer het Kalahari woestijnzout gewonnen. Door middel van zonne-energie wordt het water verdampt en blijft het zout over.

Aangezien het zout uit een meer komt waar geen industrie is geweest (en nog steeds niet is), bevat dit type zout geen chemische verontreiniging, en is het daardoor zeer geliefd bij topchefs. Over het algemeen wordt het zout in de originele grove korrel verkocht, dus is het aan te raden om hem te malen of op een andere manier fijn te maken. Omdat er geen verdere specifieke smaak aan het zout zit, kun je het gebruiken voor alle typen gerechten waar je normaal bijvoorbeeld tafelzout zou gebruiken.

23. Knoflookzout

Type zout: varieert

Omdat knoflookzout eigenlijk niets meer is dan zout waaraan knoflookgranulaat aan toe is gevoegd, kun je dit in principe ook zelf maken. Het is heel simpel; je pakt één deel knoflookpoeder en drie delen zout en dat schud je door elkaar. Maar je kunt het ook kant en klaar kopen, al is dat ietsje prijziger.

Wanneer je knoflookzout kant en klaar koopt is er vaak nog een vochtvasthoudend middel, genaamd calciumsilicaat, aan toegevoegd. Knoflookzout is lekker bij bijvoorbeeld een chili of hamburgers.

24. Pakistaans Rookzout

Type zout: Zeezout

Naast de Amerikanen, Duitsers en Scandinaviërs kunnen de Pakistaanse mensen ook best goed een rookzout maken. Met eikenhouten spanen wordt er een vuur gemaakt waarop een Pakistaanse rookmeester het zout steeds omdraait.

Het rookproces kan wel acht tot tien dagen duren, maar met resultaat. Het geeft een mooie bruine tint aan het zout en er zit een intense rooksmaak aan. Je kunt dit zout bij heel veel gerechten gebruiken en met name de veganistische en vegetarische keuken, maar ook zeker in marinades, sauzen, bij vis en BBQ-producten is het goed te gebruiken.

25. Perzisch Blauw Zout

Type zout: Steenzout

In de Iraanse provincie Semman wordt in een zoutmijn dit zeer opvallende, maar exclusieve zout gewonnen. De grove korrels van het Perzische zout hebben het grootste visuele effect, hoe kleiner je de korrels maakt, hoe minder blauw ze eruitzien.

De blauwe kleur die dit type zout heeft, komt doordat er onregelmatigheden en verschuivingen hebben plaats gevonden in de kristalstructuur. Het is vooral een mooie en decoratieve zoutsoort, maar heeft ook een bijzondere smaak die in het begin erg intens is, maar bijna direct afzwakt in een milde smaak. Het is goed te combineren in gerechten met truffel of ganzenlever (foie de gras), maar ook voor het nazouten van salades of zeevruchten. Maar voor vlees valt het ook goed te gebruiken.

26. Selderijzout

Soort zout: Over het algemeen zeezout

Heel simpel gezegd is selderijzout precies wat de naam zegt; zout met zaadjes afkomstig van de selderij (of een familielid van de selderij). Ook wordt er soms gebruik gemaakt van oleohars. Je kunt dit zout gemakkelijk zelf maken, wat nét iets gezonder is dan de kant en klare versie aangezien, daar vaak nog een antiklontermiddel aan toe wordt gevoegd (bijvoorbeeld calciumsilicaat of siliciumdioxide).

Het maken van selderijzout in je eigen keuken doe je als volgt: je pakt selderijblaadjes, die doe je in de oven van 100 graden Celsius waar je ze ongeveer 20 minuten laat drogen. Vervolgens even afkoelen en fijn maken waarna je ze door het zout mengt.

Het is handig om je zelfgemaakte selderijzout in bijvoorbeeld een zoutmolentje te doen waardoor het zout er lekker fijn uit komt. Je kunt dit zout uitermate goed gebruiken in cocktails als de Caesar cocktail of een Bloody Mary. Er wordt gefluisterd dat Kentucky Fried Chicken ook selderijzout gebruikt in haar marinade.

27. Truffelzout

Soort zout: Zeezout

Over het algemeen wordt bij truffelzout gebruik gemaakt van zwarte truffel, maar als je de duurdere versie neemt, kun je het ook vinden met stukjes witte truffel. Naast truffel wordt er uiteraard zout toegevoegd. Gemiddeld zit er in truffelzout zo één tot twee procent truffel, wat misschien niet veel lijkt, maar door de uitgesproken smaak van truffel kun je het toch wel goed proeven.

Je mag ervan uitgaan dat een goed potje truffelzout behoorlijk duur is. Mocht je een potje onder bijvoorbeeld tien euro vinden, dan kun je er bijna van uitgaan dat er geen echte truffel in zit, maar truffelessence. Het is heel lekker om er een geroosterde maïskolf of popcorn mee te bestrooien, maar het smaakt ook erg goed bij sushi, amuses en gebakken aardappeltjes.

28. Arrabiata Zeezout

Soort zout: Zeezout

De naam Arrabiata kennen we vooral vanuit de pastawereld. Die lekker pittige saus die goed gaat bij bijvoorbeeld penne pasta (Pasta all’ Arrabiata). Eén van de hoofdsmaakmakers in deze Arrabiata saus is de lekker pittige rode Spaanse peper.

Deze Spaanse peper, of Chilipeper, is dan ook, samen met zout, hetgeen waaruit Arrabiata zeezout bestaat. Je kunt dit type zout uiteraard goed gebruiken om je Aarabiata saus op te ‘spicen’, maar het is ook super om kip- of vleesgerechten op smaak te brengen.

29. Esotico Zeezout

Soort zout: Zeezout

Esotico is het Italiaanse woord voor exotisch en dat is precies wat de makers van dit soort zout teweeg willen brengen in je mond; een exotische ervaring. Het is niet één van de meest bekende soorten zout en dat is jammer, want naast de lekkere smaak ziet het er ook nog eens decoratief uit.

Esotico zeezout is een samengesteld zout bestaande uit zeezout met peterselie, gebroken chilies en roze peper. Deze zoutsoort is goed te gebruiken als je je vis-, vlees- en groentegerecht een exotisch tintje wilt geven.

30. Grigliata Zeezout

Soort zout: Zeezout

Gegrild of barbecue is de vertaling van het Italiaanse woord grigliata. Hiermee wordt direct eigenlijk omschreven waarvoor je het grigliata zeezout het beste kunt gebruiken; je barbecue producten. Maar ook zeker wild, gevogelte en sauzen kunnen door dit zout nog lekkerder gaan smaken.

Het grove zeezout wordt gemengd met roze peperbessen, jeneverbessen en rozemarijn. In sommige gevallen wordt er ook laurier toegevoegd aan de mix. Je kunt Grigliata zeezout in een potje kopen, maar je kunt het ook zelf maken door de bovenstaande ingrediënten samen te voegen. Je kunt het in een zoutmolen doen, maar je kunt het ook in de grove versie gebruiken, wat er leuk uit ziet als decoratie.

31. Provençaals Zeezout

Soort zout: Zeezout

Provençaals zeezout kan met verschillende ingrediënten worden gemaakt, maar het hoofdingrediënt blijft natuurlijk (grof) zeezout. Naast zeezout wordt er over het algemeen gebruik gemaakt van een combinatie met alle of sommige van de volgende kruiden: rozemarijn, tijm, oregano, bonenkruid, basilicum, peterselie, salie, marjolein, lavendel (bloem), chilipoeder, zwarte peper, piment en laurier.

Het Provençaalse zeezout kun je kant en klaar in de winkel kopen (of bijvoorbeeld online bestellen), maar je kunt het ook zelf maken. Het voordeel daarvan is dat je zelf je kruidenmix kunt kiezen. Uiteindelijk kun je eindeloos combineren met de Provençaalse kruiden en je zout. Dit type zout is goed te gebruiken bij wildgerechten (het liefste met een rode wijnsaus), marinades, gebakken aardappeltjes of vleesstoofschotels.