Wanneer je een lekker gerecht aan het koken bent, vliegen de maateenheden je om de oren. Van gram tot kilo en van milliliter tot liter. Nog erger is het wanneer je een Engels of Amerikaans recept wil maken en je met cups en ounces moet werken.
Ook in de Nederlandse taal kan je zomaar eens gewichten en inhoudsmaten tegenkomen waarbij je je waarschijnlijk even achter het oor moet krabben. Denk maar eens aan een hectoliter. En wat is 1 DL nu ook alweer?
1 DL staat voor 1 deciliter. Een deciliter is één tiende van een liter en staat gelijk aan 100 milliliter. Voor het gemak wordt het in bijvoorbeeld gerechten vaak als 100 ml, 10 centiliter of 0,1 liter uitgedrukt.
Dit komt omdat het gebruik van deciliters op etiketten van levensmiddelen volgens het Nederlandse Warenwetbesluit Etikettering verboden is.
In dit artikel lees je alles over deciliters, hectoliters, grammen en tal van andere moderne en oude eenheidsmaten. Wil jij je kennis dus testen, bijspijkeren of afstoffen? Lees hieronder dan zeker snel verder!
Inhoudsopgave []
De liter als inhoudsmaat
In Nederland gebruiken we – net als bijna de gehele wereld doet – het metrisch systeem. Dit systeem is tijdens de Franse Revolutie over Europa verspreid. Later volgde langzaamaan de rest van de wereld.
Onder andere de kilo en meter vallen onder dit metrieke stelsel. Belangrijkste aan dit stelsel is dat het decimaal werkt. Dit betekent dat de maten steeds met een decimaal toenemen: 1, 10, 100, 1.000 etc.
Alhoewel de liter als inhoudsmaat officieel niet tot het metrisch stelsel behoort, werkt het wel volgens hetzelfde principe. We zullen een kort overzicht geven van de belangrijkste inhoudsmaten in het systeem van de liter.
Milliliter
De naam milliliter is afgeleid van het Latijnse woord ‘mille’, dat duizend betekent. Een milliliter is dus een duizendste van een liter. Om een idee te geven hoeveel een milliliter is: Een theelepeltje kan ongeveer 5 milliliter aan water bevatten.
Het symbool dat voor milliliter gebruikt wordt op bijvoorbeeld etiketten is ‘ml’. In de wetenschappelijke wereld wordt ook wel ‘mL’ gebruikt.
Centiliter
De centiliter dankt zijn naam aan het Latijnse woord ‘centum’, wat honderd betekent. Onder andere de cent, centimeter en dus ook de centiliter zijn hier van afkomstig. Een centiliter is een honderdste van een liter.
Centiliters kom je vaak in recepten tegen. De afkorting voor de centiliter is ‘cl’ of ‘cL’. De inhoud van blikje frisdrank wordt bijvoorbeeld vaak uitgedrukt als 33 of 75 cl.
Deciliter
Het Latijnse woord voor tien is ‘decem’. Een deciliter is zoals je inmiddels weet dus een tiende van een liter. Een deciliter wordt ook wel afgekort als ‘dl’ of ‘dL’.
Van de gebruikelijke inhoudsmaten van de liter is de deciliter een beetje het vergeten kindje. Dit komt omdat het officieel verboden is om de deciliter op etiketten te vermelden. De reden hiervan is om etiketten meer uniform en daardoor gemakkelijker te lezen te maken.
Liter
De liter is qua inhoudsmaat waar het allemaal om draait. De liter is de basismaat om vloeistoffen en gassen in weer te geven. De naam is afkomstig van het Franse woord ‘litre’, dat zelf weer afkomstig is van een oude Franse inhoudsmaat genaamd de ‘litron’.
Sinds 1964 is de officiële definitie van een liter de hoeveelheid zuiver water dat op een temperatuur van 4°C en standaard atmosferische druk in een kubieke decimeter (10cm x 10cm x 10cm) past.
Hectoliter
De hectoliter is de reus van de inhoudsmaten. Het komt overeen met 100 liter. Omdat het Latijnse voorvoegsel al bezet was, is er gekozen om bij de vergrootstap het Griekse woord voor honderd te gebruiken.
Hectoliters kom je gezien de grote hoeveelheid in het dagelijks leven niet zo snel tegen. Bier- en wijnproductie wordt over het algemeen wél in hectoliter aangeduid.
Overzicht
Uit het hoofd kan het nog best lastig zijn om alle verschillende maten van de liter om te rekenen. In onderstaande tabel vind je de belangrijkste rekenhoeveelheden.
| Inhoud | Liter – l | Milliliter – ml | Centiliter -cl | Deciliter – dl | Kubieke cm - cc |
| 1 liter | 1,00 | 1000 | 100 | 10 | 1000 |
| 3/4 | 0,75 | 750 | 75 | 7,5 | 750 |
| 1/2 | 0,5 | 500 | 50 | 5 | 500 |
| 3/8 | 0,375 | 375 | 37,5 | 3,75 | 375 |
| 1/3 | 0,333 | 333 | 33,3 | 3,33 | 333 |
| 1/4 | 0,250 | 250 | 25 | 2,5 | 250 |
| 1/8 | 0,125 | 125 | 12,5 | 1,25 | 125 |
| 1/10 | 0,100 | 100 | 10 | 1 | 100 |
Hoe meet je een milliliter?
Hierboven leerde je er al dat er ongeveer 5 milliliter in een gemiddeld theelepeltje past. Maar hoe reken je een milliliter uit?
Een milliliter berekenen is eenvoudiger dan het op het eerste oog lijkt, en dit is te danken aan de zwaartekracht. Een langzaam afgegoten druppel bevat gemiddeld een millimeter!
Hoe meet je een deciliter?
Eerder hebben we al uitgelegd dat de deciliter als maat enigszins in onbruik is geraakt. Toch zijn er nog veel voorbeelden waarbij de deciliter gebruikt wordt.
In restaurants krijg je bijvoorbeeld ongeveer een deciliter wijn uitgeschonken. Dit gebeurt op het oog en luistert niet op de millimeter nauwkeurig. Wil je nauwkeuriger een deciliter uitrekenen dan heb je meer aan een shotglas.
De standaardmaat voor een shotglas is namelijk 5 centiliter. Vul twee shotglaasjes en voilà! Je hebt een deciliter te pakken.
Hoeveel is een gallon?
De gallon is onderdeel van het Brits-Amerikaans maatsysteem en daarbij komt direct het problematieke van dit stelsel naar voren. Per land of zelfs afhankelijk van wat je wil meten, verschilt de inhoud. En niet eens een klein beetje, de verschillen kunnen namelijk flink oplopen!
De Amerikaanse “US gallon” is bijvoorbeeld gedefinieerd als 231 kubieke inch. Dit is (exact) 3,785411784 liter. De Engelse “Imperial gallon” is daarentegen gelijk aan 4,54609 liter. De laatste is gelukkig sinds 1 januari 2000 geen officiële inhoudsmaat meer.
Wat is een pint?
Ook de pint is een goed voorbeeld waarom we in Nederland blij mogen zijn dat we (afgeleiden van) het metriek systeem gebruiken. Zo is er een verschil tussen de pint zoals ze deze in Ierland en het Verenigd Koninkrijk kennen en de pint die ze in Amerika kennen.
In het Verenigd Koninkrijk en Ierland is een “imperial pint” 0,568261 liter. In de Verenigde Staten is een liquid pint 0,473176 liter. We horen je het al bijna vragen… Hebben ze in de Verenigde Staten dan ook een dry pint?
Jazeker! Een “dry pint” wordt gebruikt voor bijvoorbeeld granen en andere kruidenierswaren en bevat 0,550610 liter.
In Vlaanderen gebruikt men nog altijd het woord pint voor een glas bier van 25 cl.
Oude inhoudsmaten
De kans dat je ze kent is niet al te groot, want ze worden al erg lang niet meer gebruikt. Vroeger werden er totaal andere inhoudsmaten gebruikt die vergeleken met de maten van vandaag de dag erg onlogisch lijken. Hoeveel ken jij er?
- Aam – Ongeveer 155 liter
- Stoop – Ongeveer 2,42 liter
- Fles – Ongeveer 0,861 liter
- Mutsje – 0,15 liter
- Vingerinhoud – 1 centiliter
- Mud / vat – 100 liter
- Okshoofd – 220 óf 232,5 liter
